Ramazan Taha Çakır
Vergi Müfettişi, Vergi Denetim Kurulu
cakir.rtaha@gmail.com
12.06.2024 tarihli Resmi Gazete’de 562 sıra nolu VUK Tebliği ile 435 no’lu VUK Tebliği’nde önemli değişiklikler yapılarak; tasarruf finansman şirketleri ile 6493 sayılı Kanun kapsamında faaliyet gösteren ödeme ve elektronik para kuruluşlarının düzenleyeceği belgelere ilişkin hükümler yeniden düzenlenmiştir.
Doç. Dr. Salih ÜLEV hocamın danışmanlığında, tasarruf finansman şirketlerinin vergisel sorunlarını araştırdığım ve 2024/Mayıs döneminde tez savunmasını gerçekleştirerek enstitüye teslim ettiğim yüksek lisans tez çalışmamda; 12.06.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğ ile çözüme kavuşturulan bir sorunu da ele aldığımız için, söz konusu düzenlemenin detaylarından bahsetmek istiyorum.
Çalışmamızda, 2021 yılı öncesinde genel hükümler doğrultusunda faaliyet gösteren “evim şirketleri”nin; 2021 yılında, 7292 sayılı Kanun’la yapılan yasal düzenleme sonrasında, 6361 sayılı Kanun kapsamına alınarak “tasarruf finansman şirketleri” unvanı altında BDDK’nın denetim ve gözetimine tabi finansal kuruluşlar olarak yeniden yapılandırılmalarının ardından ortaya çıkan vergisel sorunları ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerini araştırmış; vergisel sorunların nedenlerini ise üç başlık altında sınıflandırmıştık.
- Tasarruf finansman şirketlerine ilişkin, 7292 sayılı Kanun’la yapılan yasal düzenleme sonucu bu şirketlerin 6361 sayılı Kanun kapsamına alınarak ayrı birer finansal kuruluş olarak yapılandırılmalarına rağmen; vergi mevzuatında konuya ilişkin yapılan uyum düzenlemelerinin yetersizliğinden kaynaklanan sorunlar,
- Tasarruf finansman şirketlerinin faaliyetlerinin özgünlüğünden kaynaklanan sorunlar
- 6361 sayılı Kanuna tabi şirketlere tanınan bir kısım istisnaların tasarruf finansman şirketlerine tanınmamasından kaynaklı vergisel sorunlar ( çalışmada, bu başlık altında ele alınan hususlara yönelik farklı görüş olsa da esasında vergisel bir sorun olmadığını da etraflıca izah ettik)
Uyum düzenlemelerinin yetersizliğinden kaynaklanan sorunların başında, tasarruf finansman şirketlerinin belge düzeninde yaşanan sorun geliyordu. Sorunu kısaca özetlemek gerekirse; yasal düzenleme öncesi (2021 yılı öncesi) tasarruf finansman faaliyetinde bulunan şirketler organizasyon ücretlerine ilişkin fatura düzenlerken yasal düzenleme sonrasında şirketlerin organizasyon ücretleri dâhil müşterilerden tahsil ettikleri tutarlar için fatura mı yoksa dekont mu düzenleneceği konusunda tereddüt oluşmuştu. Yaşanan tereddüdün izah edilmesi için fatura ve dekont düzenlemesine ilişkin mevzuattan kısaca bahsetmek gerekmektedir.
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda (VUK) yapılan tanıma göre, fatura yapılan iş karşılığında işi yapan tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır (m.229). Kanunun müteakip maddelerinde de fatura düzenlenirken uyulacak esaslara ve fatura kullanma zorunluluğuna ilişkin düzenlemelere yer verilmiş olup buradan hareketle aksi bir düzenleme yapılmadığı sürece tasarruf finansman şirketlerinin fatura düzenleme zorunluluğu bulunmaktadır. Ayrıca, Kanun’un mükerrer 257. maddesiyle, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na mükellef ve meslek grupları itibariyle VUK kapsamında düzenlenmesi gereken belgelere ilişkin değişiklik yapma yetkisi verilmiştir.
Bakanlığa tanınan yetki doğrultusunda, fatura yerine dekont düzenlenmesine ilişkin ilk uygulama, 243 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile bankalara tanınmıştır. Fatura yerine dekont düzenlenmesine ilişkin bir diğer uygulama ise 2014 yılında yayımlanan 435 nolu VUK tebliği ile 6361 sayılı kanun kapsamında yer alan finansman şirketlerine tanınmıştır. Tebliğ ile 6361 sayılı kanun kapsamındaki finansman şirketlerinin BSMV’ye tabi işlemlerinde fatura yerine dekont düzenleme zorunluluğu getirilmiş; BSMV’ye tabi işlemleri dışında ise fatura düzenleme zorunluluğu devam ettirilmiştir.
Tasarruf finansman şirketlerine dönecek olursak bu şirketler 2021 yılında yapılan yasal düzenleme öncesinde de aynı faaliyetleri yürütmekle birlikte genel hükümler doğrultusunda faaliyet gösterdikleri için verdikleri hizmet KDV’nin konusuna girmekte olup verilen hizmete ilişkin fatura düzenleme mecburiyetleri bulunmaktaydı. Yasal düzenleme sonrası, tasarruf finansman şirketlerinin finansal kuruluş olarak düzenlenmesiyle birlikte verdikleri tasarruf finansman hizmeti (organizasyon ücreti/katılım bedeli vb.) karşılığında aldıkları tutarlar BSMV’nin konusuna girmiş ve şirketlerin BSMV mükellefiyetleri doğmuştur. Bunun üzerine Tasarruf finansman şirketlerinin bir kısmı, BSMV mükellefiyetlerinin doğmasından hareketle finansman şirketlerinde olduğu gibi verdikleri hizmetlere ilişkin dekont düzenlemeye başlamış diğer bir kısmı ise fatura düzenlemeye devam etmiştir.
Çalışmamızda, 6361 sayılı Kanunda yer alan finansman şirketlerinden farklı finansal kuruluşlar olan tasarruf finansman şirketlerinin faaliyetleri dikkate alındığında, BSMV kapsamındaki işlemleri için fatura yerine dekont düzenlemeleri sektör açısından uygun olmakla birlikte, mer’i mevzuat doğrultusunda şirketlerin, Bakanlığın farklı finansal kuruluşlar olan finansman şirketleri için yaptığı düzenlemeyi dayanak göstererek dekont düzenlemelerinin yasal dayanaktan yoksun olduğunu ifade etmiştik. Ayrıca tasarruf finansman şirketlerinin, fatura yerine dekont düzenleyebilmeleri için, Bakanlığın VUK’un mükerrer 257. maddesi kapsamında kendisine verilen yetki doğrultusunda, tasarruf finansman şirketlerine ilişkin özel düzenleme yapması gerektiğini belirtmiştik.
12.06.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 435)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sıra No: 562)” ile çalışmamızda dikkat çektiğimiz konuya ilişkin düzenleme yapılarak tasarruf finansman şirketlerinin de BSMV’ye tabi işlemlerinde (tasarruf finansman hizmetlerine ) fatura yerine dekont düzenlemelerine yönelik düzenleme yapılmıştır.
Ayrıca tebliğde tasarruf finansman şirketlerine ilişkin düzenlemelerin Temmuz ayından itibaren yürürlüğe gireceği ifade edilmiştir. Bu durumda da akla vergi idaresinin son günlerde 7 günlük yasal süreden sonra fatura düzenleyen mükelleflere yönelik uygulamaları dikkate alındığında geçmişten bugüne ve dahası düzenlemelerin yürürlüğe gireceği tarihe kadar fatura yerine dekont düzenleyen tasarruf finansman şirketlerinin uygulamalarına ilişkin nasıl bir yol izleyeceği sorusu akla gelmektedir.
Ayrıca, çalışmamızda yer verdiğimiz bu soruna yönelik, 2023/Kasım döneminde katıldığım bir tasarruf finansman şirketinin sistemine ilişkin A-53**24 nolu tasarruf finansman sözleşmesi kapsamında ödediğim organizasyon ücreti için, ısrarlı talebime karşın dekont dahi verilmediğini ve konuya ilişkin gerekli müracaatlarda (fatura ve dekont sorununu da kapsayacak şekilde) bulunduğumu da ifade etmek isterim.
Son olarak, yüksek lisans çalışmamızda yer verdiğimiz sorunların tespiti amacıyla, daha öncesinde tanışıklığımız olmamasına rağmen beni kırmayarak vakit ayıran; yazıya konu sorun da dâhil olmak üzere birçok konuda bilgilendiren ve görüşlerini paylaşan tasarruf finansman şirketi yetkililerine de tekraren teşekkür ederim.
